اختلالات تغذیه ای در کودکان
در بچه ها، به ویژه نوجوانان، نگرانی درمورد تناسب اندام و وزن امری متداول است. طی دوران بلوغ، بدن کودکان به طورکلی تغییر پیدا می کند و آنها دچار فشارهای جدید اجتماعی می شوند متاسفانه، عدم توازن و نوسان داشتن در وزن، در رشد میزان قابل توجهی از کودکان و نوجوانان تاثیرگذار بوده تا جایی که زندگی روزمره آنها را دچار بحران کرده و عملکردهای حیاتی بدن را مختل می کندحدود 10 میلیون نوجوان دچار اختلال در خورد و خوراک، رفتارها و گرایشات غیرعادی مثل بی اشتهایی عصبی می باشند. در اکثر این نوجوانان، اختلال خورد و خوراک از سنین 11 تا 13 سالگی آغاز می شود. این مشکل در میان دختران رواج بیشتری دارد، اما پسران نیز ممکن است دچار آن شوند. البته کمال تاسف است که اکثر قریب به اتفاق این نوجوانان این مشکل خود را ماه ها و حتی سالها از والدینشان مخفی می کنند.
اختلال خورد و خوراک چیست؟
به طور کلی، اختلال در خورد و خوراک شامل افکار و احساسات منفی و خود انتقادی در مورد غذا و بالا رفتن وزن بدن، وعادات غذا خوردنی که بدن را از انجام عملکردهای طبیعی خود بازمی دارد، و همچنین فعالیت های روزانه زندگی می شود.فرد مبتلا به بی اشتهایی عصبی آنقدر به خود گرسنگی می دهد تا میزان بسیار زیادی وزن کم می کند و بسیار لاغر می شود تا حدودی که % 15 زیر وزن طبیعی خود می شوند. در برخی از موارد این بیماری عصبی، فرد علاوه بر محدود کردن خورد و خوراک خود، برای کنترل و کم کردن وزن بدن خود با استفاده از داروهای ملین و ضد یبوست، اقدام به استفراغ و پالایش معده می کند. اختلال بولیمی یا پرخوری نیز یکی دیگر از این مشکلات است که فرد در آن اشتهای بسیار زیادی پیدا می کند و بسیار غذا می خورد، اما همه را از طریق استفراغ بالا می آورد. این افراد دچار نوسان در وزن می شوند اما کاهش وزن آنها به اندازه اختلال بی اشتهایی عصبی فاحش نیست. تفاوت بسیار زیادی بین تصویر آنها از خودشان و تصویر واقعی کودکان و نوجوانانی که به اختلالات خورد و خوراک مبتلا هستند وجود دارد.
وقتی آنها سعی می کنند به خود گرسنگی بدهند،هرچه لاغرتر می شوند، بیشتر احساس چاق بودن به آنها دست می دهد. شایان ذکر است که اختلال خورد و خوراک چیزی نیست که کودک یا نوجوان خود بتواند آن را کنترل کند. این مسئله ای است که نیاز به مراقبت ها و درمان های پزشکی دارد.
عوامل اختلالات خورد و خوراک آنچه باعث این اختلال می شود کاملًا مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل روانی، ژنتیکی،اجتماعی، خانوادگی در آن تاثیر گذار است. ورزش های خاصی مثل ژیمناستیک، باله، و کشتی، به خاطر تاکید بر لاغر بودن دارند، قادر به ایجاد این اختلال هستند. ژنتیک نیز در این زمینه نقش دارد.افرادی که در سابقه ی خانوادگی خود چنین اختلالی مشاهده می شود، بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند. اختلالات روانی مثل اضطراب، و وسواس فکری – عملی نیز اثر گذار است. گاهی اوقات مشکلات خانوادگی مثل اعتیاد والدین، کودک را بیشتر در معرض این مشکل قرار می دهد.
معمولًا اکثر کودکان و نوجوانانی که با این اختلال دست به گریبان هستند، اعتماد به نفس بسیار کمی دارند و علاقه آنها به لاغر شدن، راهی برای دستیابی به کنترل روحی است. تاثیرات اختلالات خورد و خوراک با اینکه اختلالات خورد و خوراک ازمشکلات فکری و رفتاری جدی نشات می گیرد، می تواند منجر به سایر مشکلات جدی سلامتی نیز شود. کودکی که مبتلا به بی اشتهایی عصبی است، ممکن است از کمبود آب بدن نیز رنج ببرد. در مراحل پیشرفته این اختلال حتی به مغز نیز آسیب می زند و موجب گیجی، ضعف، بیقراری، گم گشتگی، عدم تمرکز و ازدست رفتن حافظه شود.
این اختلالات در رشد و تراکم استخوان کودک نیز تاثیر گذاشته و ممکن است منجر به بلوغ دیررس و بی نظمی در ضربان قلب و مشکلات فشار خون و بیماری های ریوی و معده شود.استفراغ های متوالی در این بیماری، ممکن است باعث التهاب جدی مری، اختلال معده، و آسیب دیدگی مینای دندان شود.
علائم اختلالات خورد و خوراک
تشخیص علائم این اختلالات در کودکان و نوجوانان برای والدین بسیار دشوار است، به این خاطر که با اینکه اکثر نوجوانان، به ویژه دختران، برای لاغر شدن و لاغر ماندن رژیم می گیرند، اما همه ی آنها به این اختلالات مبتلا نیستند.
کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلالات، رفتارها و علائم فیزیکی غیرعادی بسیار آشکاری دارند که عبارتند از علائم بی اشتهایی عصبی کاهش فاحش وزن (تقریباً % 15 پایین تر از وزن طبیعی بدن) رژیم گرفتن به طور مرتب (با وجود لاغری)، احساس چاق بودن، حتی پس از کاهش وزن ترس از اضافه وزن اختلال در عادت ماهیانه حساسیت زیاد نسبت به خورد وخوراک، میزان کالری ها و … ورزش بیش از حد، حالت تهوع و استفراغ، بیخوابی، شکنندگی مو و ناخن، افسردگی و اجتماع گریزی، علائم بولیمی (پراشتهایی)، پرخوری غیرقابل کنترل، خالی کردن بدن به وسیله رژیم های سخت، روزه گرفتن، ورزش شدید یا بالا آوردن، سوء استفاده از داروهای ملین برای کاهش وزن، انجام مداوم عمل دفع پس از غذا خوردن، قرمز شدن انگشتان (به خاطر اقدام به استفراغ)، باد کردن گونه و گلو (به خاطر بالا آورن زیاد)، افسردگی و تغییر حالت عصبی، بی نظمی در عادت ماهیانه، مشکلات دندان، مثل پوسیدگی دندانها، تپش قلب، اعتیاد به مواد مخدر و الکل، بی بندوباری جنسی و اقدام به جنایت.
اگر احساس می کنید که فرزندتان مبتلا به اختلالات خورد و خوراک است، بهتر است دوستانه موضوع را با خود او در میان بگذارید و از او بخواهید که به پزشک مراجعه کند. معمولًا اکثر کودکان و نوجوان، وقتی برای مرتبه اول با این مشکل روبه رو می شوند،عصبانی شده و حالات دفاعی می گیرند.برای آنها سخت است به خود بقبولانند که دچار این مشکل شده اند. کمک کردن به کودک و نوجوانی که احساس می کند هیچ نیازی به کمک ندارد، کار دشواری است. خاطرتان باشد، تشخیص این بیماری در فرزندتان کار شما نیست، فقط یک پزشک می تواند آن را تصدیق کند.
تنها کاری که شما باید بکنید این است که نگرانی هایتان را ابراز کنید و به فرزندتان توضیح دهید که دلیل این نگرانی شماچیست. و او را راضی کنید تا همراهتان نزد پزشک متخصص برود تا پزشک به درستی صحت این مطلب را بررسی کند.باید دوستانه با او صحبت کنید، نه طوری که او را بترسانید. از زمانهایی استفاده کنید که فرزندتان آرام است و هیچ دغدغه فکری ندارد.
اگر با او درمورد نگرانیهای خودتان صحبت کنید، فرزندتان واکنش بهتری نشان خواهد داد. سعی نکنید طوری مسئله را بازگو کنید که ذهن او برهم ریزد. آرامش او را حفظ کنید. اگر فرزندتان همچنان در برابر این مسئله مقاومت کرد و انکارکرد که دچار چنین مشکلی است و از قبول هرگونه کمکی سرباز زد، بهتر است خود با پزشک او در این رابطه مشورت کنید، مطمئناً کمکتان خواهد کرد. متخصصین احساس و فکر کودک را در رابطه با اندام خود، نحوه غذا خوردن خود، و غذاهایی که می خورد را هدف قرارمی دهند. در موارد جدی ممکن است کودک را بستری کنند تا وضعیت خورد و خوراک او به دقت مورد بررسی قرار گیرد. به طور کلی باید بگویم که هرچه این تشخیص زودتر باشد و مراجعه به پزشک نیز زودتر انجام گیرد، مراحل درمانی نیز کوتاه ترخواهد بود.
